Türkiye’nin yeni muhafazakarlarına bakış

İnsanoğlu bugüne değişimi arzulayıp, dönüşerek geldi. Fakat bir yandan da muhafazakarlık adı altında bazı değişmezler yaratma peşinde. Peki bu mümkün mü?

‘Muhafazakarlık’, farklı vesilelerle sıkça kulağımıza çalınan kavramlardan biri. Özünde -aynen kelime kökenindeki gibi- bir şey(ler)i koruma, kollamayı temel alıyor. Yani muhafazakarlık, sosyal yaşamda kişinin geleneğine özgü değişmez kabul ettiklerinin varlığının korunmasını talep eden bir politik ve sosyal tavır. Ve aynen ‘bağnaz’ kelimesindeki gibi zihnimizde genellikle dini referanslara sahip olsa da aksine (yine aynen bağnaz kelimesi gibi) insana dair her kavramda muhafazakarlıktan söz etmek mümkün.

Fransız Devrimi’ni tasvir eden bir tablo.

İlginç bir detay olarak muhafazakarlık tarihi insanlıkla başat gitmemiş. Ahlakçılık, devletçilik, dindarlık gibi bugün muhafazakarlık çadırında sıkça denk geldiğimiz simaların kökü derin. Fakat muhafazakarlık tarihte bir akım olarak karşımıza ilk defa 1789 yılında gerçekleştirilen Fransız Devrimi’nde çıkıyor. “Liberté, égalité, fraternité” (özgürlük, eşitlik, kardeşlik) talebiyle ayaklanan halk, Kral’ı tahttan indirmiş, kilisenin yetkilerini kısıtlamış ve nihayetinde cumhuriyeti kurmuştu. Ülkedeki değişim rüzgarı sayısı binleri bulan ölçüm sistemlerine dahi el atmış, bugün dünyanın büyük bölümünde kullandığımız metrik sistemi standartlaştırmıştı (Doğrudan ilişkili olmamakla beraber bir not düşelim: Fransızlar özgürlüğü, eşitliği ve kardeşliği elbette sadece Fransızlar için istiyordu. Yoksa mesela Cezayir’den Ekvator Ginesi’ne kadar uzanan sömürgeleri böyle kavramlardan nasibini asla almadı. Fakat fikirleri dalga dalga yayıldı; hatta Osmanlı’daki Genç Türkler / Jön Türkler hareketinin dahi genetiğini oluşturdu).

Devrim sürecinde Fransa’da bunca değişim yaşanırken köklü ve nüfuzlu bir kesim ise zeminlerini ve geleceklerini yitirmekle yüzyüze kalmıştı. Onlar da “dinimiz, ecdadımız, örfümüz, adetimiz” diye veryansın ederek bugünkü muhafazakarlık kalesinin surlarına tuğlaları dizmeye başladılar.

Çok genelleyerek ve kabaca anlattım; farkındayım. Özetle aklımızda şu kalsın: muhafazakarlık bir zihinsel tavır ve kendini her alanda gösterebiliyor.

Muhafazakar düşünce blogu, muhafazakar insanı şöyle tanımlıyor:

Bir muhafazakar, her şeyden önce, mütevazı bir insan tahayyülüne sahiptir. Ona göre insan, yaratılışı veya doğası gereği sınırlı bir varlıktır. Bu kavrayış, özellikle Aydınlanma ile gelen insan anlayışına duyulan bir tepkiyi ifade etmektedir. Bilindiği gibi Aydınlanma, insana olağanüstü bir iyimserlikle bakmış, insana ve insan aklına temel, kurucu bir rol atfetmiş ve “aydınlanmış akla” sahip insanın dünyayı anlama ve dönüştürme potansiyelini alkışlamıştır. Fransız Devriminden sonra, özellikle Aydınlanma fikirleriyle beslenen ve kendilerinde, şu veya bu yönde, bütün bir toplumu ve dünyayı dönüştürme kapasitesi gören lider ve kadroların insanlığı içine sürükledikleri felaketler ve bu süreçlerde yaşanan acılar, zaman içinde belirginleşecek olan muhafazakar bir insan tasavvurunun da zeminini oluşturmuştur. Bu bağlamda bir muhafazakar, insana tarihten, gelenekten, dinden ve ona kimliğini veren diğer kurumlardan bağımsız bir biçimde bütün bir dünyayı anlayabilecek ve dönüştürebilecek kurucu bir özne gözüyle bakmaz. Tersine, ona göre insan mükemmel olmayan ve hiçbir zaman da olamayacak bir varlıktır ve ancak bu kurum ve değerlerle desteklendiği zaman güçlü olabilir. Edmund Burke’ün, “birey değil, tür bilgedir” derken kastettiği budur.

Yukarıdaki pasaj ışığında kişisel fikrime gelirsek; ben öncelikli ve belirleyici hale gelmiş muhafazakarlığı akla ve insanın tarihsel birikimine bir başkaldırı ve yenilmişlik hali olarak görüyor; dahası insan fıtratına aykırı buluyorum.

Kutsal metinlere bakarsak, cennette ense yapıp keyif sürmek dahi bizi kesmemiş olacak ki fıtratımızda olan merak etme, keşfetme, tecrübe etme ve geliştirme dürtülerinin kurbanı olmuşuz. Cezamız acı çekmek ve emek vermek olarak kesilmiş ve yabancısı olduğumuz bu diyara düşmüşüz. Binlerce yıl boyu mağara ve ormanlarda; bugün hiçbirimizin bırakın katlanmayı, hayatta dahi kalamayacağı şartlarda yaşamışız.

İnsanın tarihi sorgulama, itiraz ve isyanla başlar

Bu yüzden mevcudiyetimizi en başta kendi kapasitemizi, ardından doğanın kanunlarını reddetmemize, isyan etmemize borçluyuz. Yoksa gezegenin hiç tartışmasız en aciz ve güçsüz varlığı olarak daha ilk kuşakta yeryüzünden silinip gitmemiz işten bile değildi. Oysa aksine karşımıza çıkan her şey karşısında en hak edilmemiş zaferleri kazanarak hoyrat bir yaşam sürdük. Sürmeye de devam ediyoruz. Dünya bile yetmemiş ki gözümüzü daha da ötelere diktik.

Yani bugünlere muhafaza ettiklerimizden çok, keşfedip, öğrenip, dönüştürdüklerimizle geldik. Yarına da aynı yöntemle yürüyeceğiz. Elbette hemen her şey gibi bu bahis de siyah ve beyaz gibi iki net kutba sahip değil. Yani her şeyi reddederek de, koruyarak da sağlıklı bir sonuç zor. Bir altın oran var. Tutturan (birey, kurum, devlet, siyaset, vs) ilerliyor, tutturamayanlarsa geçmişin kendine hoş gelen kısımlarına kapanıp; depresif, şizofrenik bir inzivaya çekiliyor.

Yukarıda da değindiğim gibi muhafazakarlık özünde din ile doğrudan ilişkili değil. Ancak din, hiçbir zaman ve zeminde muhafazakarlıktan ayrı değil. Yani muhafazakarlığın dine ihtiyacı yok. Ama dinin muhafazakarlığa ihtiyacı var.

Sosyolog Doğu Ergil‘in Muhafazakar Düşüncenin Temelleri makalesinde değindiği gibi (PDF / sf: 281):

Din, inanılırlığı, kaynağı ve içeriği sorgulanamayan, tartışılamayan ilkelere dayanır. Her zaman ve her koşulun reçetesidir. Hızla değişen dünyada, her şeyin değişmesi karşısında tedirgin olan insan için değişmeyen ilkelere, davranış kalıplarına duyulan gereksinim küçümsenmemelidir. Bu anlamda din, değişen dünyanın değişmeyen ahlak yasasıdır.

Dahası muhafazakarlık asla genellemeci ve kapsayıcı bir tavır da değil. Aysel Gürel’in güftesindeki gibi ‘Bir yanımız her duruma müsait, ne kadar uyarsa o kadar ister’. Yani ağacın bir dalını muhafaza etme iddiası taşırken öbür dalından balta yapıp aynı ağacı kesmek de olası (çünkü genel kanının aksine insan rasyonel bir varlık değil). Bu kısma yazının sonuna doğru yeniden döneceğiz.

Toparlayacak olursak

  • Muhafazakarlık düşünsel bir tavır. Her şeye karşı ve her şeyde kendini gösterebilir.
  • Muhafazakarlık, insanın mükemmel olmadığını ve asla olamayacağını; sadece kurum ve değerler ile güçlenebileceğini savunur.
  • (Bence) insan muhafaza çabasından çok, itiraz etme, hoşnutsuz olma, değiştirme, dönüştürme çabasının ürünüdür. Dolayısıyla tanımlayıcı sıfatımız mümkün olduğunca iyiye doğru ‘dönüşmek, değişmek’ olmalıdır (çünkü dönüşüm her zaman hayırlı sonuçlar vermeyebilir, çürümeye de yol açması olası).

Bu uzun girişi, devamında yazının esas konusunu içerecek kavramları doğru oturtabilme adına yaptım.

Şimdi gelelim bu yazıyı NEDEN yazdığıma.

Bu yıl 7-9 Kasım tarihleri arasında gerçekleştirilen Brand Week konferansı hayli yoğun bir dönemime denk geldiğinden heyecanla beklediğim bazı konuşmaları kaçırdım. Yaratabildiğim fırsattaysa Sosyal Antropolog Prof. Dr. Tayfun Atay‘ın (İnek Şaban’ın İntikamı: Recep İvedik), KONDA Araştırma Genel Müdürü Bekir Ağırdır‘ın (2008’den 2018’e Ülke Gençliğinin Değerlerinde Neler Değişti?) ve Ogilvy Noor’un Başkan Yardımcısı Shelina Janmohamed‘in (Devrimin Örtüsünü Kaldırmak: Dünyayı Değiştiren Müslüman Kadınlar) sunumlarını izledim.

Bu yazı daha çok Ağırdır’ın, bir tutam da Janmohamed’in sunumundan kesitler içerecek.

Yeni nesil muhafazakarların kodları

Bekir Ağırdır sunumunda 2008 yılında gerçekleştirdikleri bir araştırmanın sonuçlarını 2018 yılındaki tekrarıyla karşılaştırarak çarpıcı tespitlere imza attı.

Ona göre gençliğe yanlış açıdan, yanlış perspektifle bakıyoruz. Ağırdır, yeni neslin siyaset ile ilgilenmediği algısının dahi dünün siyasi kodlarıyla bir okuma olduğunu düşünüyor. “Ağabeylerinin akşam duvara yazılacak sloganı belirlediği kuşaktan, hiyerarşiyi temel almayan -hatta takmayan- ve mücadelesini hayvan haklarından çevre temizliğine kadar genişletmiş yepyeni bir kuşak ile karşı karşıyayız.” diyor. Üstelik Gezi Parkı sürecinde töhmet altındaki bu kuşağın pekala siyasetin belirleyicisi olabildiğine dikkat çekiyor. Bir davaya kendini adayarak var olduğunu hisseden kuşak ile yaşamaktan haz ve keyif almak isteyen, mutlu olmayı talep eden kuşağı farklı ele almamız gerektiğini hatırlatıyor.

Hazım kolaylığı açısından devamını onun cümlelerini maddelere bölerek aktarayım (fotoğrafları sunum sırasında telefonumla uzak mesafeden çekmek zorunda kaldım. Dolayısıyla pek berrak değiller. Tıklayarak daha büyük sürümlerine göz atabilirsiniz):

  • KONDA’nın araştırmasındaki ‘Muhafazakar Genç’ tanımı kendini dindar / muhafazakar / sofu benzeri kelimelerle tanımlayan ve muhafazakar yaşam tarzını benimsediğini belirtenlerden oluşuyor.
  • Türkiye’nin gelecek en az 10 yılını bugün (yukarıda tanımlanan) 30’lu yaşlarını süren kişiler kurgulayacak.
  • 10 sene önce gençlerin yüzde 61’i işlem yapmak için bankaya gidiyordu, bugün sadece yüzde 26’sı banka şubesine uğruyor (o da internetten). Ancak kredi kartı sahipliğinde bir değişiklik yok. Çünkü 10 yıl önce olduğu gibi bugün de gençlerin üçte biri gelir adına ailesine bağımlı. Gençlik için harçlık hala tek geçim kaynağı.
  • Gençlerin yüzde 68’inde akıllı telefon var.
  • Bilgisayar sahipliği oranı yüzde 47’den yüzde 70’e çıkmış durumda.
  • Gazete okuma oranı yüzde 72’den yüzde 22’ye düşmüş. Haberleri sosyal medyadan takip ediyorlar.
  • Gençlerin yüzde 93’ü sosyal medya kullanıyor.
  • Aile ile yemek yeme alışkanlığı geriliyor, arkadaşlarıyla dışarıda yeme eğilimi artıyor.
  • Yurtdışına seyahatte belirgin bir değişiklik yok ancak tatil alışkanlıkları artıyor.
  • Sigara ve içki kullanımı düşük bir oranda olsa da artıyor.
  • Türkiye’de dindarlığın, muhafazakarlığın ve milliyetçiliğin yükselmekte olduğu iddiası şehir efsanesinden ibaret. Yaşanan şey bu tavrın teşhirine yönelik bir artış (Cuma namazından fotoğraf paylaşma, profiline, otomobiline Türk / Osmanlı bayrağı yerleştirme, vs).
  • Gençliğin tamamında iyimserlik oranı yüzde 37’den 45’e çıkmış. Muhafazakar kanattaysa hayatının daha iyiye gittiğini düşünenlerin oranı çok daha fazla yükselerek yüzde 29’dan yüzde 42’ye çıkmış. Yani genel ortalamaya hayli yaklaşmış.
  • Çocuğunun farklı cinsel yönelimleri olmasına saygı duyanların oranı tüm gençlerde yüzde 12’den 20’ye çıkarken muhafazakarlarda yüzde 8’den 9’a çıkmış (beni en çok etkileyen artış bu oldu).
  • Otoriterlikte ve otoriteye saygıda gençliğin geneliyle muhafazakar gençler arasında belirgin bir fark yok.
  • Gençlerin toplamında “gerekiyorsa kürtaj yaptırılabilir” diyenlerin oranı yüzde 39, muhafazakar gençlerde yüzde 23.
  • “Kadın çalışmak için eşinden izin almalıdır” yargısına katılanların oranı gençlerin genelinde 10 sene önce yüzde 77 iken bugün yüzde 64’e gerilemiş. Muhafazakar gençlerde ise 10 yıl önce yüzde 64 iken bugün yüzde 44’e gerilemiş (ÇOK ezber bozucu, değil mi?).
  • Değerleri dönüştürmedeki en temel belirleyici: metropolleşme (büyük şehir yaşamı). Köyde ya da kasabada doğup büyüyen genç ile şehirde doğup büyüyen arasında çok belirgin farklar var. Herkesin birbirini tanıdığı, birbirine benzediği ve aynı değerlere sahip olduğu kırsal ile her rengi barındıran ve bir arada yaşamaya mecbur bırakan şehirler çok farklı sonuçlar üretiyor. Şehir yaşamı daha çoğulcu, kıvrak, esnek, 24 saat düşünen, çalışan bir nesil var artık.
  • Bir kısmın çok sevdiği X, Y, Z kuşağı Türkiye gerçeklerini açıklamaya yetmiyor. Bu yüzden bu kavramlar üstüne kurulan stratejiler de işe yaramıyor. Batı’nın Sanayi Devrimi sonrası rasyonelleşen; hukuk, laiklik, demokrasi gibi kurumlarını güçlendiren tanımlar Türkiye’ye uymuyor. Türkiye hala eğitimden laikliğe kadar pek çok kavramda gece ile gündüz kadar farklı tanımlara sahip insanlardan oluşuyor. Aynı zamanda bilgi toplumu sürecinin de dibine kadar yaşandığı bir ülke. Biz çok kendine özgü bir yapıyız. Bu yüzden teorileri ve kavramları yerlileştirmeden fayda yaratmak mümkün değil. Türkiye’nin en belirleyici ayrımı şehirde ve kırsalda doğanlar arasındadır.
  • Yeni kuşak zaman ve mekandan bağımsız bir hayata doğdu. Ayıp, günah kavramları tek doğrulara bağlı değil; çok daha çoğulcular.

İnsan insanın kurdudur

Brand Week’te Bekir Ağırdır’ın bu sunumu sonrası sahneye dünyanın en büyük reklam ajanslarından Ogilvy’nin (Ogilvi şeklinde okunur) ‘İslami pazarlama’  odaklı alt şirketi Noor‘un Başkan Yardımcısı Shelina Janmohamed çıktı.

Ogilvy şirketi, reklam dünyasının 1900’lü yılların başındaki altın çağını anlatan Mad Men dizisinde Don Draper karakterinin sembolize ettiği (1999’da vefat eden) David Ogilvy tarafından kurulmuş. David Ogilvy bir sektör efsanesi, kural koyucu. Futbol dilinden yorumlarsak Ogilvy’ye, Lionel Messi ile Cristiano Ronaldo’yu sahada serseme çevirecek türden bir oyuncu diyebilirdik.

Shelina Janmohamed

Dolayısıyla İslami pazarlama odaklı Noor’un çatı şirketi, temsil ettiği binlerce küresel marka ve şirket üstünden beyinlerimize yerleşen neredeyse bütün pazarlama tümörlerinin, algısal klişelerin, arketiplerin ve dermansız önyargılarınızın baş mimarı. Ve bir süredir dünyanın en büyük reklam ağı (İngiliz) WPP’nin çatısı altında hizmet veriyor.

Yani bir bakıma bugün Janmohamed’in düzeltmeye çalıştığı her şeyin fikir babası bizzat kendi bağlı bulunduğu yapı.

Ve kapitalizm ne nurlu bir kavram ki canavarını da, kurtarıcısını da kendi yaratıp aynı kişilere, farklı yüzlerle pazarlayabiliyor. ‘Pazar’ öylesine büyük ki kimseye; hele ki müslümanlara kaptırılacak türden değil.

Dürüst olmak gerekirse Janmohamed’in sunumundan önce bana “İslami pazarlama konusunda bir konuşma ne anlatılır?” denseydi meşhur bir kıssayı hatırlatırdım:

İslamiyetin erken döneminde Peygamber dostlarıyla otururken biri ona danışmak için mekanına girer. Bakışlarını gezdirerek bir avuç insan içinde onu bulmaya çalışır. Ama kimin peygamber olduğunu bir türlü çıkaramaz ve sorar: “Hanginiz Muhammed?“. Muhammed ses etmez. Kim olduğu ancak çevresindekiler gösterince anlaşılır.

Benzer şekillerde çokça tekrarlanmış bu olayın bize anlattığı şudur: İslamiyet, kendi en üst ve sahih temsilcisi peygamberine dahi toplumdan ayrıştırıcı bir sıfat ve yaşam vermemiştir (bir unvan olarak ‘Efendi’ dahi şirktir).

Kavminin arasında ayırd edilemeyen bir peygambere sahip dinin bugünkü milyonluk araçlar, sarayvari evler, türlü çeşit dünyevi zevkler ve bunların teşhiri üzerine kurulu halini herkesin böylesine rahat sindirilebilmesi hayli düşündürücü.

İşte o yüzden Shelina Janmohamed “tüketmeyin, israf etmeyin, fazlaysa dağıtın, paylaşın” gibi mesajlar vermek yerine müslümanlara satış ve pazarlama yaparken nelere dikkat edilmesi gerektiğini anlatırken ister istemez garipsedim. İngiliz sermaye gruplarının İslamiyete bakışında saflık aramak bizzat benim saflığım olabilir. Ama en azından İslami camiaya yakın durmaya çalışan Türkiye’deki yerel reklam ajanslarından daha cesur, şeffaf ve dürüst oldukları kesin.

Bu konuda yazmak istediklerimi başka bir yazıya saklıyorum.


Kapanışa özel notlar

MedyaScopeTV sayesinde keşfettiğim nice cevherden biri de –mümbit– Akademisyen / Yazar Hasan Aksakal oldu. Muhafazakarlığın bu topraklardaki yolculuğunu anlama adına kana kana su içer gibi okuduğum kitapları var. MUTLAKA okuyun; en olmadı bir kitapçıda göz gezdirin derim.

Daireyi tamamlamak adına Özgür Taburoğlu’nun Dünyevi ve Kutsal: Modernlerin Maneviyat Arayışları kitabını da kesinlikle tavsiye ederim.

Kadir Has Üniversitesi Türkiye Araşırmaları Merkezi’nin Akademetre ile birlikte gerçekleştirdiği Türkiye Sosyal-Siyasal Eğilimler Araştırması (PDF) da ilginizi çekebilir.

Yorumlar

20 yanıt

  1. Yakub Baybars avatarı
    Yakub Baybars

    Elinize sağlık güzel bir yazı olmuş. Benim de şöyle bir fikrim var, ben bu araştırmalara tam inanamıyorum çünkü şöyle bir durum var böyle araştırmaları yani Türkiye gençliği ile ilgili araştırmaları şuan da erken buluyorum. Çünkü 2013-2018 arasında Türkiye’de yaşananlar toplumsal olayların çok ağır psikolojik sorunlara yol açtığını düşünüyorum özellikle biz gençlerde. Bu süreç devam ettiği için bitmeden değerlendirmenin eksik olacağını düşünüyorum.

  2. Mehmet avatarı
    Mehmet

    “Türkiye’nin en belirleyici ayrımı şehirde ve kırsalda doğanlar arasındadır.” Bu tespit bundan belki 10 yıl önce geçerliydi,şimdi belirleyici ayırım zihniyet farklılığını yaratan öğrenim kurumlarından geçiyor daha doğru gibi…Düz lise,kollej,imam hatip ve meslek lisesi gibi…

  3. Ömercan avatarı

    Çok güzel bir yazı olmuş gerçekten Serdar Bey elinize sağlık keyifle okuyorum.

  4. Alphan Arseven avatarı
    Alphan Arseven

    “X,Y,Z kuşağı” terimlerine nerede rastlasam aynı güdük tanım üzerinden açıklandığını görüyorum “Falan ile filan yılları arasında doğanlara filanca kuşağı denir”. Doğru ama (ilgili grubun davranışlarının) sebebi o yıllarda doğmuş olmaları değil, sosyal alanda yaşadıkları büyük bazı değişikliklere maruz kalmış olmaları. 2.Dünya Savaşı, Vietnam sonrası Çiçek çocuklar, Internet vs. Oysa ki bu tanımlar büyük ölçüde Amerika ve kısmen gelişmiş Avrupa ülkelerinin içinden geçtiği tecrübeyi yansıtıyor – onlar için hayati önem taşıyan çoğu mihenk taşının bizde hiç karşılığı yok. (2.Dünya savaşına girmedik, Internet’in yaygınlaşması en az 10-15 yıl sonra gerçekleşti vs.) Ülkemizin kendi kırılma noktalarına göre bir tanımlama yapan varsa ben hiç duymadım. Bizde belki de darbeleri, Kıbrıs Harekatını, finansal kriz ya da aydınların öldürüldüğü dönemleri ve hatta Gezi’yi değerlendiren bir gruplama lazım.

  5. Savaşma Seviş avatarı
    Savaşma Seviş

    Türkiye’nin kendine özgü bir toplumsal hayatı olduğu ve yaygın teorik terimlerin bunlara uyarlanmaya çalışılmasının pek mümkün olmadığı önermesi oldukça mantıklı. 1 hafta içinde ülkenin tamamını insanların yaşam tarzlarını da gözlemleyerek dolaştığınızda bu daha kolaylıkla çıkarılabilir. Hem coğrafi-iklimsel hem de tarihi-kültürel farklılıklardan dolayı bunların oluştuğu söylenebilir. ( zaten başka neden olabilir uzaylılar gece insanları kaçırıp onların davranışlarını değiştirdiğinden olmasa gerek!) Farklılıkları ortadan kaldıracak ve ortak noktaların olduğu bazı şeylerden birinin kitap okuma sayısında olduğu söylenebilir; 80 milyondan 15-90 yaş arası kişilerden kaçı Cin Ali de dahil 80’in üstünde kitap okumuştur? 100.000 bin veya 300.000 bin belki. Bazen nicelikten çok nitelik daha önemli olabilir elbette. Bir Yeraltından Notlar’ı veya Kürk Mantolu Madonna’yı okuduğunuzda da hayata bakışınızı tamamen değiştirecek bir dönüm noktası olabilir sizin açınızdan. Veya 3000 kitap okumuşsunuzdur ama 15 yaşında ne. düşünüyorsanız 40 yıl geçmesine ve onca kitaba rağmen hala aynı düşünceye sahipsinizdir.( ki bu muhafazakarlık mıdır yoksa değişmeyen tek şeyin yine hiçbir şeyin değişmemesi midir?) Türkiye’de öyle insanlar karşınıza çıkıyor ki 3-4 lisan biliyor, etkileyici ve yaratıcı fikirlere sahip olabiliyor ama öyleleri var ki bunlar insan mı ya da o insansa ona insan demek, köpeğe hayvan demek hakaret etmekle eşdeğer olabiliyor. Bu farklılıkların sebebi de elbette insanı insan yapan ya da yapmayan ya da onu öldürmeyen şeyin güçlendirebildiği eğitimdir. Kimisi iyi bir eğitim almasa da günümüz şartlarında mücadele hırsı sebebiyle daha iyi bir eğitim alanla bu açığı kapatabiliyor.
    Muhafazakarlığın ise ülkemizde salt din konusunda anlaşılması da yine o okuma ya da düşünme denilen eylemin yeterli miktarda yapılmamasından kaynaklanıyor. Bu satırları yazan olarak bazı konularda benim de muhafazakar tutumlarım olduğu söylenebilir. Ama bu beni tam anlamıyla muhafazakar yapmaz. Mesela 30 yıl sonra eş değiştirme partilerinin sıradan hatta gençler arasında yaygın olduğu vakit, buna karşı çıkanlar da muhafazakar olarak değerlendirilebilir mi?( oo ahlak alırım bir dal haha!) Din konusunda kendini muhafazakar olarak niteleyenlerin inandıkları dinin kutsal kitabını bile okumamalarını-anlamamalarını anlatmaya gerek yok.( görüyorsunuz!) Bunun için siyasi tarihe bakmanız gerekir. Düşünmemek her zaman kolay ve rahat olandır. Bu yüzden insanlar acı çekmek yerine daha rahat olanı seçerler. Aydınlanmanın sloganı boşuna “Aklını kullanma cesareti göster!” değildir. Okumak ya da sorgulamak da her zaman teknolojik açıdan size fayda sağlamayabilir. Çünkü büyük teknoloji şirketlerinde birtakım ürünleri yapmak için sosyal bilimlerde bir kitap dahi okumanıza gerek olmayabilir. Ot gibi bir hayata bakışla insanların hayatını rahata sokacak bir teknolojik buluş ya da icat yapabilirsiniz ki bu da tam o şirketlerin istediği şey olur. “Sen hayatı sorgulama, sen sadece üretmeye bak, üretmeye bak ki daha çok maaş al, daha çok maaş al ki biz de daha çok kar elde edelim!” Efendim biz para için değil yeni şeyler üretme heyecanımızdan bunları yapıyoruz. Tabii o da var ama fazla para kazanmayı meşrulaştırmanın aracı o daha çok. Herifçioğlu kendini dindar tanımlıyor, inandığı dine göre günah olan her haltı yiyor ama kandil gecesinde bilmem kaç tane melek iniyor ve tövbe edip tüm günahlarından arınıyor! Dostum bu din bir harika sen de gelsene hahaha!( Git kilisede günah çıkar daha iyi ya tutarsa demi haha!) Sorun insanların kendini “bir şeyle veya bir grupla, değerle” tanımlamaya çalışıp onlara göre yaşaması ama ne o şeyi anlayabilmesi ne de kendisini! Bu yüzden kim muhafazakar kim aydınlanmacı, kim X,Y,Z kuşağı, Türkiye’de hepsi boş anketler ve araştırmalardır! Tek söylenebilecek kapitalist düzene adapte olabilmek için her türlü yalan, hile ve ikiyüzlülüğe çok kolaylıkla sığınabilecek büyük bir potansiyelin olmasıdır! Black Friday’de ürünlerin normalinden daha pahalıya satılabildiği bir ülkedir burası! Çocukların tecavüze uğradığı, cemaatlerin din adına türlü zırvalarla insanların beynini parçaladığı, tüm yetkili dernek ve kurumların başındakilerin daha çok para kazanmak için her yolu mübah gördüğü, eğitimlilerin tüm bunları görmezden gelip aman abi devir kötü kolla g.tü deyip bencillik okyanusunda boğulduğu, kendilerini kurtaranları ve sağladıkları hakları anlamayıp onlara yapılan ağır hakaretleri sindirdiği, varsa o muhafazakarların inandığı ama aslında hiç anlamadıkları tanrının yakın zamanda topunun-hepimizin belasını vereceği kimsesizlerin ülkesidir burası! Ne diyordu Behzat Ç ‘de, ” Allah çarpmaz ama ben çarparım!”. Gönderip göndermemek açısından tereddütlüydüm ama Ufuk Uras denilen mahluğun yazdıklarını görünce göndereyim dedim, yazdıklarıma tipik bir örnek! Savaş başlasın haha! ( bu arada ekşi sözlük hesabım yok boşuna arayıp durmayın ülkenin tipik bir yansıması orası da, önemli kitaplar ve terimlerle ilgili şeylerin çoğu 2005 öncesi yazılmış onlarla ilgili yorumları merak ettiğim zaman ya da çok az şey yazılmış)

  6. Barış avatarı
    Barış

    Serdar Bey yine çok güzel ve okuması keyifli, referanslarla dolu bir yazı olmuş, elinize emeğinize sağlık. Yazıda yalnızca ufak bir düzeltmede bulunmak istiyorum. “..Reklam dünyasının 1900’lü yılların başındaki altın çağını anlatan Mad Men dizisinde Don Draper karakterinin sembolize ettiği..” Ogilvy’nin kurucusunu anlattığınız bu kısımda ufak bir zaman hatası var sanırım, çünkü Mad Men 1900’lü yıllardan ziyade 1960’lı yılların başında geçiyor.

  7. Murat Sevgi avatarı
    Murat Sevgi

    Araştırma sonuçlarını genellemek pek mümkün olmasa da ortalamanın nereye doğru gittiği -ne yazık ki- belli. Şekilcilik ve protest görüntüdeki kalabalıklara aidiyet ihtiyacı belki çarşı pazarda, okulda, iş yerinde fotoğrafı değiştirdi. Kamerayı mikrofonu alıp sokakta rastgele birini durdurup soru soran çok program izledim. Sokak röportajlarında görünen başka bir şey var: Çürüyoruz! Muhafazakarlık, gericilik, ilericilik, liberallik, tutuculuk filan değil, sanırım burada kamufle edilen şey vasıf düşüşü.

  8. Kemal avatarı

    Ben bu tabloyu nereden bulabilirim acaba? (kapaktaki Jön Türkler tablosu)

  9. Ahmet Usta avatarı
    Ahmet Usta

    Her zaman olduğu gibi detaylı bir araştırma, pek çok referans. Ellerine ve emeğine sağlık. Söz verdiğim gibi özelden paylaştığım yorumları şimdi buraya aktarma vakti.

    Din odaklı muhafazakar kesim (Türkiye modeli) eskisi gibi dışarıya kapanık bir kesim değil. Yazıdaki veriler bunu açıkça gösteriyor. Öte yandan bu kesim için söylem ve eylem arasında giderek açılan bir makas var. Dışarıya kapanık olmamanın getirdiği dünyayı görme ve okuma imkanı ister istemez söylemlerin liberal bir çizgiye kaymasını sağlıyor. Modernist görünen düşünce tarzları ve ifadeler aslında bir arzunun fırsatını bulduğunda sözel olarak paylaşılmasından ibaret. Bu bireyler içinde bulundukları topluluklardan çıkmadan söylemlerini eyleme çeviremezler. Daha amiyane yazayım; anketlerde “eşimin çalışması sorun değil” diyen muhafazakarlar akşam eve gittiklerinde eşleri bu talebi dile getirdiğinde ne tepki veriyorlar? Ne tepki vermek zorunda kalıyorlar? Kendisi fikren bu duruma onay verse bile aile ve yakın çevrenin bakışı ve değerlendirmesi ne olacak?

    Türkiye modelindeki muhafazakar kesimler pek çok konuda söylemlerini değiştirme arzusunda olsalar bile eylemler değişmiyor. Öte yandan kanunsuzluk, hak gasbı gibi pek çok konuda mutlaka bir mazeret hatta fetva bulmak mümkün. Bu açıdan Türkiye’deki muhafazakarlık modeli eşsizdir. Laik bir devlet yapısında dini kendine göre yorumlayarak yaşayan dindar muhafazakarlar için aslında yaptıkları din açısından kabul edilemez ve ceza gerektiren hususlardır ama arzu edilen din odaklı bir devlet anlayışıdır. Bu ikilem bizi nereye sürükler bilmiyorum ama görünen gidişat eskilerin deyimi ile “hasarat-ül dünya vel ahir” yani “Hem dünyası zarada, hem ahireti”…

  10. rafael avatarı

    Yeni muhafazakarlar, para kazanma konusunda daha başarılılar; eskilerinden temel farkı budur kanımca. Bu da beraberinde yeni pazarlar ve tüketim alışkanlıkları getiriyor.

    103 milyar dolar büyüklüğünde helal ilaç pazarı mı? Trajikomik bir bilgi..

    Türkiye’de sosyal sınıflandırmalar ne kadar başarılı emin değilim. Toplumumuzun sınıfları arasında geçişkenlik üst seviyededir. Bu çalışmalarda bugün muhafazakarım diyenlerin büyük çoğunluğu, yarın liberalim diyebilir..

  11. Fatih avatarı

    Bu konuda çok doluyum. Paragraflarca şikayet edebilirim ama gereği yok siz zaten güzel bir şekilde anlatmışsınız.

  12. Ebû'l-Ervâ avatarı

    Yazılanlara genel anlamda katılıyorum; ancak “bir unvan olarak ‘Efendi’ dahi şirktir” şeklindeki son derece rigid hükmü neye dayanarak verdiğinizi ciddi manada merak ettim.

  13. Semih Yaman avatarı
    Semih Yaman

    Bu mesajı sana öncelikle çok çok teşekkür etmek için yazıyorum. Dünyamı zenginleştirdin. Bu blogun 59 sayfasını baştan sona okudum. 10’dan fazla alınacak kitap, onlarca favorilere eklenen site, filmler, doyum olmaz tespitler. Bana çok şey kattın, umarım daha sık yazarsın. Bu Dünya Halleri senin çok vaktini alıyor sanırım, ama lütfen blogu da boşlama. O kadar farklı merak alanların var ki. Çok güzel birşey bu. Ben de çok meraklı, şu ana kadar 2000’den fazla kitap okumuş, bir o kadar film ve dizi izlemiş biri olarak senin bu duygularını paylaşıyorum. Mesela ezoterizm kavramına denk geldim burada, ilgili siteleri ekledim, yakında okuyacağım. Çok ilginç sırlar barındırıyor bu konu bence.
    İki ricam var, CEVAP VERİRSEN ÇOK SEVİNİRİM.
    1. izledigin ted videolarının o sitedeki profilini içeren bir linklini vermissin, ama calısmıyor. Bu TED videolarının linkini yazar mısın ltf?
    2. https://www.evernote.com/shard/s9/client/snv?noteGuid=3137d507-c3f9-443e-b582-d4c5c29f0c98&noteKey=e9ca166b3df403ff009967af7cdade75&sn=https%3A%2F%2Fwww.evernote.com%2Fshard%2Fs9%2Fsh%2F3137d507-c3f9-443e-b582-d4c5c29f0c98%2Fe9ca166b3df403ff009967af7cdade75&title=Online%2BBelgesel%2BListesi

    bu linkteki belgesellerin linklerinin coğu çalışmıyor. Bu listeyi update ettiysen yenisini paylaşır mısın?

    sevgiler:)) kendine çok iyi bak, bütün emeklerin için sonsuz teşekkürler!

  14. Mehmet Ortaç avatarı

    Bu konuda yazılmış en kapsamlı ve en açıklayıcı yazı olmuş. Eline sağlık amirim.

  15. Semih Yaman avatarı
    Semih Yaman

    amirim askolsun:( bi ilgilensen olmaz mı? cevap bekliyorum ltf.

  16. […] çerçevede muhafazakar bir bakışla dünyayı daha kısıtlı bir çerçeveden görmeyi ve yaşamayı tercih edebilirsiniz. Ve bu […]

  17. Kerem Kırıkkaya avatarı
    Kerem Kırıkkaya

    Ben bu araştırmalara pek güvenmiyorum özellikle konda araştırma şirketinde çalıştığım için.Anketörlerin çoğunluğu öğrenci ve bu anketleri genellikle kendileri dolduruyorlar bu yüzden bu sonuçların gerçeği tam anlamıyla yansıttığı söylenemez.Yazılarını için teşekkür ederim.

  18. […] sağcısı, solcusu, o partilisi, bu partilisi, Ermenisi, Müslümanı… Muhafazakarları dahi o bilinen kalıplara uymuyor. Bu yüzden onlar muktedir ağabey ve ablalarının en büyük kabusu. Aynı oyundalar ama […]

  19. […] din ve siyasetin gölgesinde gündeme gelen muhafazakarlık dahi temelini bundan alıyor. Her şeyin değişip dönüşmesi gerekmediği gibi bazı şeylerin […]

  20. […] muhafazakarlaşma sürecine Milli Selamet yıllarından itibaren şahidim. Ak Parti ile başlayan neo-muhafazakar dönemiyse çevremi çok daha fazla araç ve parametreyle algılayıp yorumlayabildiğimi düşünüyorum. […]

Görüşlerinizi paylaşın: