Kadın Programları Fokus Grubu

Zeka seviyemizi sorgulatan kadın programlarının talepten kaynaklandığını ve çok izlendiğini düşünerek avunabilirsiniz. Ama durum sahiden böyle mi acaba?

Devletin en çetinceviz kurumlarından biriyle devam eden bir mahkeme süreci yüzünden günüm kayınca planlarım şaştı. Katılamadığım toplantımın boşluğu bahanem oldu. Uzun zamandır doğru dürüst bakamadığım televizyonu açıp kanallar arasında turlamaya başladım. Hiç de yabancı olmadığım, kanıksadığım ve neredeyse denk geldiğimde sevindiğim bildik yapımlar önümden aktı geçti. Kızına tecavüz etmiş babalar, oğluna işkence etmiş analar, kolundaki altınlarla uyuşturucu alabilmek için anneannesinin bileğini kesen torunlar, fakirlikten ‘satıldığı’ kocanın zulmünden kaçıp daha beter bir grubun eline düşerek heba olan kadınlar…

“Neler var bak halimize şükredelim” kafası. Boş yere isyan etmeyelim Allah’ın gücüne gider.

Sanki bu tip olaylar yeterince uyarıcı değilmiş gibi bir başka program serisi de talipleri evlendirebilmek için çırpınıyor. Birbirinden elektrik almaya çalışan topraklı fiş ve prizler, kafalarında bir yatırım aracına dönen evlilik kurumuna yönelik umudu talibinin malvarlığı ve gelirine bağlayanlar, bütün bu garabeti yorumlarıyla anlamlandırmaya çalışan ‘maaşlı’ izleyiciler…

http://www.youtube.com/watch?v=3Ta8bJ27L1E

Diğer tarafta ise ‘bir işe yaramaları için’ üstünde çalışılan kadınlar. Yemekleri nasıl daha lezzetli olabilir? Enginarı nasıl ayıklamalı, tavuğu haşladıktan sonra suyuyla daha kaç çeşit yemeği şenlendirebilir, çocuğunun altını temizlerken neye dikkat etmeli, evde artan plastik yoğurt kaplarından aslında ne kadar da güzel ziynet kutusu yapabililr…

http://www.youtube.com/watch?v=6bOVT6h1iYE

Hipnoza girmişçesine karşısında geçip seyrettiği bu tip programlarla Jabba‘ya dönen kadınlarımız (yani annelerimiz, eşlerimiz, kardeşlerimiz, halalarımız, teyzelerimiz) çareyi yine aynı ekranlarda arıyor. 40 kiloluk eski fotomodelin pilates topu üstünde yuvarlanmasını seyrederek forma girebilme hayali.

Sağlık programına da bakalım elbet. TV başında aldığımız kiloların promosyonlarına; yani tansiyon, kolestrol, diyabet ve eklem ağrılarına ne iyi gelir öğrenelim. Şifacı hekim bize bir karışım söylesin; hepsini karıştırıp gezdirelim göbeğimizde. Geceden kaynattığımız kekik suyunu da her sabah ilk iş içtik mi nasıl da iyi gelecek görün her derdimize.

Oysa hepimiz aslında Arif’in Manchaster’a attığı golü arıyorduk.

Ayna ayna, söyle bana…

Yeni ürün geliştirmek için hedef kitlesini temsil edecek şekilede şirketler tarafından toplanan özel tüketici grupları vardır. Bunlara fokus (ya da odak) grubu denir. Şirket yetkilileri, uzmanlar ve danışmanlar ürün ya da hizmetini düzeltmek için bu ekibi dinler, sorular sorar ve notlar çıkarır. Buna göre yeni seriyi tasarlar.

Diktatörce yöntemleriyle tanınan Apple’ın (merhum) kurucusu Steve Jobs ise birkaç denemeden sonra bu yöntemden umudu kesenlerin başında geliyordu. Hatta bildiğim kadarıyla Apple bu yöntemi çok erken dönemde terk etti. Jobs, arz – talep ilişkisine yönelik ilginç bir detayı keşfetmişti: insanlar ne istediğini bilmiyor, önüne konulanlar arasında tercih ve karşılaştırma yapıyordu. Yani önüne yeni ve iyi bir şey koyduğunda bunu takdir ediyordu. Yani özetle yarını kurma hak ve µsorumluluğu tüketicinin değil, üreticinindi.

Şirket içinde bile sadece birkaç kişinin bildiği bir sır iken iPhone’a yönelik fikir toplama adına oluşturulan fokus grubu, önlerine konan onlarca çeşit telefona bakıyor ve fikirlerini söylüyordu. Kimi ekran ya da tuşların büyüklüğünden, kimiyse küçüklüğünden dert yanıyordu. “Aslında tuşa ne gerek var, her şeyi ekrandan dokunarak yönetsek” diye bir fikrin kırıntısına bile rastlanmamıştı. Bu beklentiyi fokus gruba fazla anlam yüklemek gibi algılayabilirsiniz ama firmaların beklediği şey aslında budur.

derskitapkadin

Firdevs Gümüşoğlu’nun –kitap olarak basıldıktan sonra hayret ve biraz da üzüntüyle okuduğum- bir tez çalışması var. 1928 ile 1995 yılları arasında ders kitaplarındaki kadın rolünün dönüşümünü ele alıyor. Erken cumhuriyet dönemi okul kitaplarında kadın evin eşit bir üyesiyken ilerleyen zamanlarda yemek yapan, çay-kahve sunan, babaya hizmet eden, evi temizleyen ve çocuklara bakan bir ‘aygıta’ dönüşüyor. Hayret verici örneklerle bezelidir ve çok şey söyler (yemek yapma, çay-kahve servis etme ve çocuk bakmayı ASLA küçümsüyor değilim. Bu tez da böyle bir tavra sahip değil. Bu önemli konuya başka bir yazıda ayrıca gireriz).

Beyazcama dönersek

İşte bahsettiğim tarzdaki kadın programları da aynen fokus grupları ve ders kitapları gibidir. Tercih edildiğinden değil; önüne konan olduğu için seçilenlerdir. Razı olunan, yetinilendir. Aynı kadınların (ya da akşam kuşağına mahkum daha geniş çevrelerin) önüne güzel şeyler koyarsanız onlar arasından bir seçim yapar.

Yani sahiden bir İngiliz de, Türk de, Alman da, Koreli de televizyonda kendi başbakanının uçkuru bozup bir domuzu becermesini dehşetli bir merakla izler. Buna şüphe yok. Ama bu gerçekten bir şeyler ummak ya da strateji olarak benimsemek en temelde kolaycılıktır. İnsan zekasının israfıdır. Çünkü daha makul alternatifler vardır. Amacımız hayvani uçlarımızı hafif hafif gıdıklayarak normalleştirmek olmamalı.

Kadın kuşağı programlarını her şeyden çok önemsiyorum çünkü  en başta çocuk yetiştiriyorlar (ya da yetiştirme ihtimalleri var). Babalar çocuklarına en fazla ‘bakar‘. Anneler ise ‘yetiştirir’. Çektiğimiz dertlerden de anlayabileceğiniz gibi biz annelerin önemini unutmuş bir toplumuz. Onların maruz kaldığı şeyler hepimizi ilgilendiriyor. Çünkü yarın bir gün trafikte ters yönden geldiği için uyardığında bagajından baltayı çıkarıp üstüne yürüyeni, özene bezene yetiştirdiğin kızının ağzını yüzünü dağıtan adamı, oğlunun hayatını darmadağın edecek kızı, evine giren hırsızı, işyerinde seni delirten ruh hastası iş arkadaşını, okuldaki dert jeneratörü öğretmeni, psikopat öğrenciyi, tependen halı silkeleyen komşunu, malını mülkünü gasp eden haramiyi, hakkını yiyen zalimi işte o anneler yetiştiriyor.

Amacım toplum mühendisliği değil. Baskıcı, buyurgan, belirleyici bir yaptırım peşinde de değilim. Genlerime aykırı. Ama daha güzel bir toplumun sanıldığı kadar zor olmadığını ve şu an tercih ettiğimiz yöntemlerin yanlışlığını da (en azından) konuşmamız, düşünmemiz gerekiyor.


Yorumlar

9 yanıt

  1. ahmet avatarı
    ahmet

    ağzınıza sağlık üstadım…öyle güzel ve samimi yazmışsınız ki yazıyı, yazmıyor da sanki konuşuyormuşsunuz gibi geldi bana…söylediklerinize harfiyen katılıyorum. ülkenin gerçekleri ne yazık ki bunlar…Allah sonumuzu hayr eylesin…sevgiler…selamlar…

  2. sinan avatarı

    iyi niyetle bakmak lazım fakat ben olayın sadece sunulandan kaynaklandığını düşünmüyorum artık (eskiden ben de ayn fikirdeydim) internette oluşturduğumuz içerik de tv’dekinden pek kaliteli değil, hatta tv’deki bi abukluğu alıp üzerine çok kolay bi nefret söylemi inşaa edebiliyoruz.

    üretenin kolaylıcığı kadar tüketenin de kolaycılığı var.

  3. demetdemiray avatarı
    demetdemiray

    Kaleminize sağlık. sırf bunları bir antropolog gözüyle izleyip pek çok şey çıkartmak içinden mümkün.
    focus gruplar konusunda faydası olabilir düşüncesi ile yazımızı paylaşmak istedim.
    http://etnografika.wordpress.com/2009/06/18/kalitatif-vs-kantitatif/

  4. Emin avatarı
    Emin

    aslında dediklerinize katılamıyorum diyemiyeceğim serdar abi ama aklıma takılan şöyle bir soru var “Çünkü yarın bir gün trafikte ters yönden geldiği için uyardığında bagajından baltayı çıkarıp üstüne yürüyeni, özene bezene yetiştirdiğin kızının ağzını yüzünü dağıtan adamı, oğlunun hayatını darmadağın edecek kızı, evine giren hırsızı, işyerinde seni delirten ruh hastası iş arkadaşını, okuldaki dert jeneratörü öğretmeni, psikopat öğrenciyi, tependen halı silkeleyen komşunu, malını mülkünü gasp eden haramiyi, hakkını yiyen zalimi işte o anneler yetiştiriyor.” dediğin kısımdaki şahsiyetleri anneler yetiştiriyorsa peki bu anneleri kim yetiştiriyor yani problemin çıkış noktası nedir ??? diyelim ki çıkış noktasını ve nedenini bulduk insanlar neden düşünerek davranmıyor yada düşünmek istemiyor?

    1. MserdarK avatarı

      Mesele ipin ucunu bulmak değil, bozukluğu bir noktadan başlayarak düzeltmeye çalışmak olmalı sanıyorum.

  5. gamze avatarı
    gamze

    ağladım…

  6. […] bir vesileyle televizyon izlemenin bende bıraktığı hisleri 2 sene önceki bir yazımda paylaşmıştım. İsterim ki tam şu an bu yazıya ara verip onu okuyun. Son birkaç günlük […]

  7. Burak avatarı

    arif golü manchester’a atmıştı 🙂 bir harf bile olsa takılıyor insan amirim 🙂

  8. Tion avatarı
    Tion

    Ne denebilir ki. Bu sistemin bize öğrettiği şey. Sistem ”yapamazsınlar” ve ”Yasaklar” üzerine kurulu. Acı gerçekler. Bende böyle bir ailede büyüdüm. Çoğumuz gibi. Evde televizyon en güzel köşede. Bize anlatınlarla şekillendik. Requiem for a dream filmindeki o annenin çaresizliği gibi. Bende bazen televizyonu kapatmaya çalışıyorum fakat olmuyor. Evin tüm bireyleri gün içerisinde bir yerlere gidiyor koca çalışmaya çocuklar okula ve evde kalan anne ne yapabilir ki? Kaç gün komşularına gidip hangi faydalı bilgi paylaşımı içinde olabilir ? Neyi başarabilir daha? Çoğu insan 25 yaşında ölür demiş ya Benjamin Franklin.. Bilmiyorum demek ve düşünmemek heralde en kolay kaçış yolu. Yapmaya alıştığım o akışına bırakma ve yuvarlanma yüzünden epey zamandır burada ve haftalık özetlerde sizi takip etmiyordum. Ali ve Zeynep’in umarım çok güzel hayatları olur. Gerçekten dokunabildiğiniz insanlar belki halen sınırlı fakat bunun bir çarpan etkisi illaki vardır diye düşünüyorum. Buraya uzun uzun yazmamın sebebi de aslında biraz düşüncelerimi görmek. Gerçi sonra yazdığımı bulamıyorum ayrı mesele. Üstüne düşünülmesi gereken çok şey var. Çok teşekkürler bize bu konuda yardımcı olduğunuz için. Ayrıca bundan sonra buraya daha fazla vakit ayıracağım. Kendim için. Sözgelimi sizinle bir görüşme ayarlayıp vakit geçirmek bile bencillik olur heralde.

Görüşlerinizi paylaşın: